"ช้า-สั่น-เกร็ง" สัญญาณอันตราย "พาร์กินสัน"

“เดินช้า หยิบของช้า ไม่แสดงสีหน้า อาการสั่น มีปัญหาการเดิน” อาการเหล่านี้อาจเป็นอาการบ่งชี้ของผู้ป่วยพาร์กินสัน 

โรคพาร์กินสัน คืออะไร

นายแพทย์วุทธิกรณ์ พันธุ์ประสิทธิ์ อายุรแพทย์ระบบประสาท โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ และแพทย์ประจำศูนย์ PRINC Recovery Center หรือ PNKG ในเครือพริ้นซิเพิล เฮลท์แคร์ อธิบายถึง โรคพาร์กินสัน (Parkinson’s Disease) หรือที่รู้จักกันในชื่อ “โรคสันนิบาตลูกนก” ถือเป็นหนึ่งในกลุ่มโรคที่เกิดจากการเสื่อมของเซลล์ประสาท (Progressive Neurodegenerative Disease) ที่สร้างสารสื่อประสาท “โดพามีน” ส่งผลให้ระดับของ โดพามีน ในสมองลดลง ทำให้การควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกายทำงานผิดปกติ โรคพาร์กินสันจึงนับเป็นโรคที่เกิดจากความเสื่อมของเซลล์ประสาทที่พบมากเป็นอันดับที่ 2 รองจากโรคอัลไซเมอร์ จากสถิติพบผู้ป่วยโรคพาร์กินสันมากกว่า 1 ล้านคนทั่วโลก มักพบในประชากรที่อายุมากกว่า 55 ปีขึ้นไป หรือมีคนในครอบครัวป่วยเป็น พาร์กินสัน โดยเฉพาะญาติสายตรง แนวโน้มจำนวนผู้ป่วยโรคพาร์กินสันในประเทศไทยจะมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ 

อาการของโรคพาร์กินสัน

โรคพาร์กินสัน แบ่งเป็น 5 ระยะ ตั้งแต่ระยะเริ่มต้นที่มีอาการสั่น เมื่อมีการหยุดพักหรือไม่มีการเคลื่อนไหวอวัยวะ ไปจนถึงการทรงตัวที่ผิดปกติ โอกาสหกล้มได้ง่าย จนถึงระยะอาการโรคที่รุนแรง เช่น กล้ามเนื้อแข็งแกร่งมากขึ้น เคลื่อนไหวไม่ได้เป็นผู้ป่วยติดเตียงไม่สามารถรับประทานอาหารได้

อาการของโรคพาร์กินสัน ได้แก่

• อาการสั่นเคลื่อนไหวช้า
• เดินช้า
• ทำงานช้า
• ลายมือเปลี่ยน
• พูดช้า
• กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง
• ข้อยึดติด
• เสียสมดุลการทรงตัว
• ก้าวเดินลำบาก ก้าวสั้นๆ ถี่ๆ
• แสดงความรู้สึกทางสีหน้าไม่ได้ ลักษณะคล้ายสีหน้าไร้อารมณ์
• ท้องผูก
• การรับกลิ่นลดลง
• การนอนผิดปกติ นอนละเมอออกท่าทาง
• มีความผันผวนทางอารมณ์

แนวทางการวินิจฉัยโรคพาร์กินสัน

แนวทางการวินิจฉัยโรคพาร์กินสัน ได้แก่ การซักประวัติ การตรวจร่างกาย รวมทั้งการเอกซเรย์สมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Brain MRI) ทั้งนี้ผู้ป่วยบางรายมีอาการคล้ายคลึงกับผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน แต่แตกต่างกันตรงสามารถรักษาให้ขาดหายได้ หรือกลุ่มโรคพาร์กินสันเทียม มักพบในผู้ป่วยที่ใช้ยาบางชนิด (โดยเฉพาะยารักษาโรคจิตเวช)

สาเหตุของโรคพาร์กินสัน

สาเหตุของโรคพาร์กินสัน ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่สันนิษฐานว่าเกิดจากปัจจัยหลายอย่างร่วมกัน ได้แก่ 

• ปัจจัยทางพันธุกรรม : มีประวัติคนในครอบครัวป่วยด้วยโรคพาร์กินสัน 
• ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม : การได้รับสารพิษหรือสารเคมีจำพวกโลหะหนัก เช่น แมงกานีส ทองแดง
  โดยการสัมผัส การรับประทาน การสูดดม, การอาศัยอยู่ในเขตอุตสาหกรรม, การได้รับบาดเจ็บทางสมอง 

การรักษาโรคพาร์กินสัน

ในปัจจุบันยังไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถช่วยประคับประคองให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและยาวนานที่สุดได้ด้วยวิธีการต่างๆ เช่น

• การรับประทานยา
• การรักษาด้วยการผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นสมองส่วนลึก ซึ่งจะใช้วิธีนี้ในผู้ป่วยรายที่อาการของโรค ดำเนินไปสู่ระยะท้ายแล้ว และการทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่องเพื่อสร้างความแข็งแรง และความยืดหยุ่นให้กับกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ของร่างกาย
• วิธีการรักษาแบบไคโกโดะ (Kaigo-Do) หรือวิธีการฟื้นฟูตามแบบฉบับญี่ปุ่นที่ถูกประยุกต์ใช้ฟื้นฟูผู้ป่วย โดยเฉพาะโรคพาร์กินสันในประเทศไทย โดยมี “5 หัวใจหลัก” ในการฟื้นฟูอย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นการได้รับ
  - น้ำในปริมาณที่ร่างกายควรได้รับในแต่ละวัน
  - การได้ขยับร่างกายอย่างสม่ำเสมอ ฝึกทำกิจกรรมเดินวันละ 2 กิโลเมตร
  - โภชนาการ ได้รับสารอาหารครบถ้วนตามที่นักโภชนาการออกแบบและแนะนำ
  - การดูแลเรื่องการขับถ่ายให้เป็นไปตามธรรมชาติ ตลอดจน
  - การพิจารณาลดยาโดยแพทย์เมื่อสภาวะร่างกายเข้าสู่เกณฑ์ดี
  ผู้ป่วยจะได้รับการดูแลด้วยวิธีการไคโกโดะ (Kaigo-Do) ซึ่งเป็นวิธีการดูแลแบบฉบับญี่ปุ่น ที่มุ่งเน้นให้ผู้ป่วยขยับร่างกายเพื่อทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวันด้วยตัวเองให้ได้มากที่สุด โดยมีผู้เชี่ยวชาญให้การดูแลอย่างใกล้ชิดในแบบแผนการฟื้นฟูเฉพาะบุคคล (Intensive Personalized Care Plan) ซึ่งจะทำให้การฟื้นฟูร่างกายฟื้นตัวกลับมาเร็วขึ้น และยังป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากโรคได้ด้วย ถึงแม้จะโรคพาร์กินสันจะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ คนรอบข้างจึงควรทำความเข้าใจและคอยช่วยดูแล เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตได้อย่างราบรื่นขึ้น โดยมีวิธีการเบื้องต้น ดังนี้ 
  - ช่วยและสนับสนุนให้ผู้ป่วยบริหารร่างกาย เพื่อป้องกันการเกิดข้อยึดติด ฝึกการทรงตัว เพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ
  - ระมัดระวังเรื่องอุบัติเหตุ การล้ม ปัญหาการกลืน การพูด 
  - ให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารที่มีกากใยสูง เช่น ผัก ผลไม้ เนื่องจากผู้ป่วยพาร์กินสันจะสามารถทำ กิจกรรมต่างๆ ได้ช้า จึงทำให้มักมีอาการท้องผูก
  - นอกเหนือจากการดูแลทางด้านร่างกายแล้ว ผู้ดูแลต้องทำความเข้าใจผู้ป่วยและคอยดูแลสภาพจิตใจของผู้ป่วยด้วย เนื่องจากผู้ป่วยบางรายอาจมีปัญหานอนไม่หลับ ซึ่งอาจส่งผลให้ผู้ป่วยมี ปัญหาด้านจิตใจ มีความวิตกกังวล และอาจนำไปสู่ภาวะซึมเศร้า จนแยกตัวออกห่างจากสังคม

ที่สำคัญอย่างไรก็ตามยิ่งตรวจเจอเร็ว รักษาเร็ว ผู้ป่วยพาร์กินสันก็จะมีคุณภาพชีวิตที่ดีกว่า