8 เรื่องเกี่ยวกับ “โรคตับ” ที่หมออยากให้คุณรู้

ตอบโดยผ.ศ. น.พ. ม.ล. ทยา กิติยากร อาจารย์ภาควิชาอายุรศาสตร์ สาขาโรคทางเดินอาหารและตับ โรงพยาบาลรามาธิบดี

จะหยิบอะไรขึ้นมาใส่ปากสักอย่าง คนใกล้ตัวก็ทักว่า “อย่ากินเลย อย่าดื่มเลย เดี๋ยวตับพัง” แล้วสรุปว่า เจ้า “ตับ” เนี่ยมีความสำคัญต่อร่างกายยังไง ตับพังแล้วเราจะเป็นยังไง ดื่มเหล้าแล้วตับพังได้ยังไง แล้วสุดท้ายถ้าไม่ดื่มเหล้า ตับจะดีขึ้นจริงไหม งานนี้เราได้ ผ.ศ. น.พ. ม.ล. ทยา กิติยากร อาจารย์ภาควิชาอายุรศาสตร์ สาขาโรคทางเดินอาหารและตับ โรงพยาบาลรามาธิบดี มาไขข้อข้องใจให้ทั้งหมดเลยค่ะ

1. ตับมีความสำคัญแค่ไหน?

- ตับสำคัญมากครับ ผมเป็นหมอโรคตับก็เลยยิ่งให้ความสำคัญกับตับมาก เพราะตับทำหน้าที่หลายอย่าง เช่น สร้างโปรตีนในร่างกาย นำสารอาหารให้ร่างกายสามารถใช้การได้ ขจัดพิษต่างๆ ช่วยเรื่องระดับน้ำตาลไขมัน ฯลฯ

2. เกิดอะไรขึ้นเมื่อเหล้ากับตับมาเจอกัน?

- เหล้าเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ทำให้ตับแข็งหรือตับทำงานไม่ดี จากที่มันทำให้ตับอักเสบ นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่นที่ทำให้ตับอักเสบได้ด้วย เช่น ไวรัสตับอักเสบ บี หรือ ซี ซึ่งถ้าใครเป็นไวรัสตับอักเสบ แล้วยังดื่มเหล้า จะทำให้ตับยิ่งแย่เข้าไปใหญ่ เพราะทำให้ตับแข็งเร็วขึ้น

ปัญหาคือ โรคตับเมื่อเป็นแรกๆ จะยังไม่มีอาการอักเสบออกมา ทำให้รู้ตัวช้า และคนเราก็มักจะรอจนมีอาการถึงมาหาหมอ ดังนั้นเราควรจะต้องระวังไว้หน่อยโดยที่ไม่ต้องรออาการ

เริ่มแรกถ้าดื่มเหล้าไป ก็จะมีไขมันสะสมเข้าไปในตับ แต่การทำงานของตับก็จะยังพอใช้ได้อยู่ ซึ่งถ้าเราหยุดเหล้าในช่วงนี้ ไขมันก็จะออกจากตับไป แต่ถ้ายังกินเหล้าเยอะต่อไป ก็จะมีสารพิษทำให้ตับอักเสบได้ ซึ่งถ้าอักเสบนานๆ ก็จะกลายเป็นตับแข็ง หรือถ้าอักเสบรุนแรงมากก็อาจจะเป็นตับวายได้

ถ้าเราหยุดเหล้าตอนที่ตับอักเสบ ยังไม่เป็นตับแข็ง ตับก็จะค่อยๆ ดีขึ้น แล้วก็กลับมาเกือบปกติหรือปกติเลย แต่ถ้าตับแข็งแล้วยังกินเหล้าต่อ จะทำให้การทำงานของตับยิ่งทรุดเร็วขึ้น ตับแข็งก็จะแข็งมากขึ้นจนตับวายได้ แต่ถ้าเลิกเหล้าตอนตับแข็งแล้ว อย่างน้อยก็จะทำให้อาการไม่แย่ลงครับ ตับก็ฟื้นคืนได้ระดับหนึ่ง

3. นอกจากผลการทดลองของไทยที่บอกว่า “ตับสามารถฟื้นฟูได้ใน 3 เดือน” แล้ว ยังมีงานวิจัยระดับโลกสนับสนุนด้วยไหม?

- จริงๆ แล้วมีงานวิจัยสนับสนุนมากมายเลยครับ เป็นที่ยอมรับกันดี และยังมีให้เห็นกันทุกวัน สำหรับหมอตับจากที่ดูผู้ป่วยที่เลิกหรือไม่เลิกดื่มเหล้า เพราะตับเป็นอวัยวะที่ฟื้นตัวเองได้ดีที่สุด ถึงขนาดที่ว่าถ้าตับดี เราสามารถตัดได้ครึ่งหนึ่งแล้วมันก็จะสามารถงอกหรือขยายตัวขึ้นมาได้ระดับหนึ่ง และสามารถทำงานได้ตามปกติ

ดังนั้นถ้าเรางดดื่มเหล้า เช่น งดเหล้าช่วงเข้าพรรษา ตับก็จะดีขึ้น ถ้ายิ่งงดนานมากกว่านั้นก็จะยิ่งดีขึ้นไปอีก สำหรับหมอตับแล้ว การหยุดเหล้าระยะยาว เป็นปัจจัยสำคัญที่สุดที่ทำให้คนที่ดื่มหนักมา ไม่มีปัญหาจากตับ

4. กระแส “ล้างพิษตับ” สามารถช่วยฟื้นฟูตับได้แค่ไหน?

- มันเคยฮิตที่อเมริกานานมาแล้วครับ แต่พบว่าจริงๆแล้วไม่ค่อยมีหลักฐานหรือข้อมูลวิจัยที่บอกว่าล้างพิษจะช่วยอะไรได้จริงนะครับ กระแสนี้ก็เลยตกจากเทรนด์ ผมก็พยายามหาข้อมูลอยู่ว่ามันได้ประโยชน์ยังไง อาจมีข้อมูลนิดๆ หน่อยๆ จากผลการทดลองกับเซลล์หรือการใช้สัตว์ทดลอง แต่ในคนเอง เท่าที่ผมศึกษาดูก็ยังไม่เห็นประโยชน์ชัดเจนครับ

5. ผู้ป่วยจากโรคตับจะมีอาการอย่างไร?

- มีอาการได้หลายอย่างครับ พอตับไม่ดีแล้วก็จะอักเสบรุนแรงจนเป็นตับแข็ง ตับทำงานไม่ดี ก็จะมีภาวะตัวเหลือง ท้องโตเพราะมีน้ำในท้อง เดินก็หนัก บางทีน้ำก็ลงถุงอัณฑะ บวมที่ขา แต่แขนจะฟีบ อาจจะมีภาวะสับสน นอนไม่หลับ ถ้ามีการติดเชื้อก็อาจปวดท้องได้ ถ้าไม่ได้ดูแล ก็อาจเส้นเลือดในหลอดเลือดแตก อาเจียนเป็นเลือด ถ่ายเป็นเลือด ซึ่งไม่ใช่แค่ผู้ป่วยที่ทรมานคนเดียว แต่คนดูแลก็ทรมานไปด้วย ...แต่ก็ต้องบอกว่าอาการเหล่านี้จะเกิดในผู้ป่วยที่ตับแข็งมากแล้วนะครับ ตอนต้นๆ อาจจะไม่มีอาการเท่าไหร่

6. เราสามารถไปตรวจสุขภาพตับได้ตามโรงพยาบาลรัฐทุกแห่งใช่ไหม?

- ส่วนใหญ่จะตรวจได้ครับ เพราะเป็นการตรวจที่เบสิค ข้อดีคือจะเห็นอาการอักเสบของตับ แม้จะไม่ได้บอกถึงภาวะตับแข็งโดยตรง แต่เราสามารถดูแนวโน้มว่าจะเป็นอะไรไหม ถ้าเป็นเยอะเราก็จะสามารถบอกได้ แต่บางทีก็ต้องระวังการแปลนะครับ สมมติว่าคนที่ดื่มมาเยอะ 20 ปี มีอาการตับแข็ง แต่ถ้าเขารู้ว่าจะต้องไปเจาะเลือดตรวจตับ ก็เลยเลิกเหล้า 2-3 สัปดาห์ก่อนไป ค่าการอักเสบก็อาจจะลดลง ดังนั้นต้องระวังนิดหนึ่งในการแปลผลเลือดทางตับเพราะอาจบอกไม่ได้ทุกอย่าง

7. จากประสบการณ์การรักษาคนไข้ คุณหมอพบว่าคนที่เลิกเหล้าได้นั้นมีปัจจัยอะไรบ้าง?

ผมเจอหลายคนที่เลิกเหล้าสำเร็จได้เพราะป่วยอย่างมาก เป็นตับแข็งหรือมีมะเร็งแล้ว หรือญาติใกล้ชิดเป็น แต่ผมคิดว่าเราไม่ควรจะรอจนถึงตอนนั้น ถ้าเป็นไปได้ก็เลิกดีกว่า

ผมว่าปัจจัยสำคัญมีทั้งตัวเราเอง และสภาพแวดล้อม ถ้าสภาพแวดล้อมชักชวน ก็อาจหากิจกรรมอย่างอื่นทำ เพราะบางครั้งถ้าเราคิดจะฮึดเลิกเหล้าเพียงอย่างเดียวอาจไม่สำเร็จ ถ้าไม่ปรับเปลี่ยนสภาพแวดล้อม หรือให้คนในครอบครัวช่วย

8. การรักษาผู้ป่วยจากภาวะตับแข็งมีขั้นตอนอย่างไร?

1. ลดสิ่งที่จะไปทำร้ายตับ ถ้ามีไวรัสตับอักเสบก็ต้องคุมไวรัสให้อยู่ ถ้าดื่มเหล้าก็ต้องให้เลิกดื่มเหล้าเด็ดขาด ถ้าเป็นไขมันสะสมในตับก็จะให้ลดน้ำหนัก ควบคุมอาหารและการดื่มน้ำหวานน้ำผลไม้ชาเย็นกาแฟเย็น ซึ่งนี่คือขั้นตอนหยุดสิ่งที่จะทำร้ายตับ

2. บำรุงตัวเองดีๆ เลือกกินอาหารที่ดี มีโปรตีน เช่นปลา ไข่ขาว ไขมันไม่ต้องกินเยอะมากนัก อาจเพิ่มเป็นมื้อเล็กๆ ก่อนนอน เพราะเป็นช่วงเวลายาวนานที่ตับจะขาดสารอาหารหรือโปรตีน

3. ถ้ามีอาการก็รักษาตามอาการ เช่น ถ้าตัวบวมก็ให้ยาขับน้ำออกจากร่างกาย คุมเรื่องการกินเค็ม เป็นต้น ตรวจเฝ้าระวังโรค เช่นโรคหลอดเลือดโป่งพอง หรือ โรคมะเร็งตับ แต่บางทีถ้ามาพบแพทย์ตอนเป็นมากๆ ก็อาจจะรักษาไม่ได้หรือไม่หายขาดครับ

รู้ลึกทุกอย่างเกี่ยวกับโรคตับแล้ว ยังไม่สายที่จะพักตับให้ครบพรรษากันนะคะ ใครทำได้ชีวิตจะมีความสุขขึ้นอีกเยอะ สนใจข้อมูลเพิ่มเติมคลิกไปได้ที่ www.stopdrink.com

[Advertorial]